Wywłaszczenie to przymusowe pozbawienie własności, pozbawienie lub ograniczenie prawa rzeczowego osoby na podstawie wydanego aktu prawnego, wyłącznie na cele publiczne. Tak brzmi definicja prawna, ale co to tak właściwie znaczy? Wywłaszczane są głównie nieruchomości, które znajdują się w miejscu, w którym zaplanowano zagospodarowanie przestrzenne pod drogę, linię kolejową lub inną inwestycję publiczną. Niestety wywłaszczenie nie wymaga zgody osoby, która jest właścicielem danej nieruchomości.
Kiedy dochodzi do wywłaszczenia?
Wywłaszczenie nieruchomości w Polsce jest możliwe tylko i wyłącznie w przypadku gdy dochodzi do niej w celu przekazania na użytek publiczny, za co należy się słuszne odszkodowanie – taki zapis możemy znaleźć w Konstytucji. Ustawa dotycząca wywłaszczenia nieruchomości jest precyzyjna – wywłaszczenia można dokonać, gdy cel publiczny został uwzględniony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Przed wydaniem decyzji o wywłaszczeniu, instytucje publiczne, mają obowiązek w pierwszej kolejności spróbować nabyć nieruchomość na postawie umowy z właścicielem danej działki czy domu. Dopiero w momencie niemożliwości dogadania się z właścicielem, instytucje państwowe mogą przystąpić do procedury wywłaszczenia nieruchomości.
Obecnie procedura wywłaszczenia nieruchomości stosowana jest najczęściej z uwagi na wydzielenie działek pod budowę dróg publicznych lub linii kolejowych.
Odszkodowanie za wywłaszczony majątek
Tak jak wcześniej wspominaliśmy, według Konstytucji należy się słuszne odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości w Polsce. Wysokość odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość oszacowana jest w tzw. operacie szacunkowym, opracowanym przez rzeczoznawcę majątkowego. Takie opracowanie ważne jest 12 miesięcy od jego stworzenia. Biegły rzeczoznawca odpowiedzialny za przygotowanie takiego dokumentu jest powoływany przez wojewodę lub starostę.
Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość można zwiększyć. Jeśli właściciele wywłaszczonej nieruchomości opuszczą ją w ciągu 30 dni od doręczenia zawiadomienia o wywłaszczeniu, otrzymają w ramach odszkodowania dodatkowe 5% wartości nieruchomości. Natomiast jeśli dochodzi do wywłaszczenia nieruchomości mieszkalnej to właścicielom przysługuje dodatkowo 10 000 zł odszkodowania.
Niestety od wywłaszczenia nie da się ubezpieczyć. Każda polisa ubezpieczeniowa jest opatrzona tzw. klauzulami wyłączającymi odpowiedzialność. Znaczy to tyle, że odszkodowanie z polisy nie jest możliwe w procesie wywłaszczenia nieruchomości.
Zwrot wywłaszczonych nieruchomości
O zwrot wywłaszczonego majątku można się ubiegać jeśli nieruchomość nie została wykorzystana na cel publiczny, który został podany w orzeczeniu o wywłaszczeniu nieruchomości lub akcie sprzedaży gminie lub Skarbowi Państwa. O taki zwrot, mogą ubiegać się byli właściciele lub ich spadkobiercy, jeśli nie minęło 20 lat od ostatecznej decyzji o wywłaszczeniu. Zwrotowi może podlegać całość lub nawet część wywłaszczonej nieruchomości, która nie została wykorzystana na dany cel publiczny.
Historia wywłaszczeń sięga czasów prawa rzymskiego i ciągnie się do teraźniejszości. Wielokrotnie ta procedura jest dramatem dla wielu osób, które całe życie pracowały na swój dobytek. Gdy już dojdzie do decyzji o wywłaszczeniach nie ma możliwości anulowania wywłaszczenia. Jedyną możliwością, aby bronić się przed wywłaszczeniem jest interesowanie się zagospodarowaniem przestrzennym w miejscu naszego zamieszkania i natychmiastowe zgłaszanie niezasadności podjętych decyzji. Dzięki temu przy odpowiedniej determinacji można zdusić problem w zarodku.
Przeczytaj także:
Protesty przeciwko wywłaszczeniom pod Centralny Port Komunikacyjny
Historia komunistycznych wywłaszczeń
