W wielu miastach w Polsce jesienią odbyły się protesty dotyczące wywłaszczeń pod budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego oraz całej infrastruktury dojazdowej do portu. Z hasłami „Stop wywłaszczeniom!”, ” Nie dla CPK”, „Ta ziemia należy do nas!” przeszli protestujący m.in. w Zamościu czy Katowicach, ponieważ boją się utraty domów oraz całych majątków.
Mieszkańcy zrozpaczeni wywłaszczeniami
Mieszkańcy terenów na których ma powstać CPK oraz towarzyszących mu inwestycjach boją się utraty swoich domów i majątków już od 2021 roku, kiedy to zaczęto wykupować grunty. Protestujący sprzeciwiają się budowie linii kolejowych, wszystkich inwestycji Centralnego Portu Komunikacyjnego oraz przepisów nowelizowanej ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Właściciele nieruchomości skarżą się, że rząd premiera Mateusza Morawieckiego nie liczył się ze zdaniem obywateli, więc ich jedyna szansą na dojście do głosu jest wyjście na ulice i głośny protest. Bronią swoich domów, spokoju i rodzin przed przejęciem ich własności w ramach wywłaszczeń na cel publiczny. Twierdzą, że projekt ten nie ma nic wspólnego z rozwojem kraju, jest jedynie absurdalnym pomysłem, który niszczy ich życie, a jedynymi beneficjentami będą inwestorzy oraz osoby zasiadające we władzach spółek. Protestujący twierdzą, że nikt nie przeprowadzał konsultacji społecznych na ich terenach, a zaproponowane odszkodowania za wywłaszczenie nie rekompensują wystarczająco poniesionych strat.
Na demonstracje zapraszani są politycy wszystkich ugrupowań politycznych. Za każdym razem żaden z reprezentantów byłego rządu Prawa i Sprawiedliwości nie skorzystał z zaproszenia, natomiast pojawiali się działacze innych partii, takich jak Koalicja Obywatelska czy Polskie Stronnictwo Ludowe.
Premier Donald Tusk zapowiedział przeprowadzenie audytu, aby ustalić czy cała inwestycja ma sens. Opowiedział się także przeciwko wywłaszczeniom pod Centralny Port Komunikacyjny, twierdząc, że nie można rozpoczynać inwestycji, która budowana będzie na krzywdzie ludzkiej. Sam projekt określił jako „pomnik arogancji i ignorancji”.
Stanowisko władz CPK
Władze CPK przekonują, że cała inwestycja ma za zadanie zmniejszyć wykluczenie transportowe w wielu regionach Polski, przez rozbudowę sieci kolejowej oraz wprowadzić polski transport publiczny na poziom europejski. Rozbudowa sieci komunikacyjnej ma zapewnić mieszkańcom lepsze połączenia z większymi miastami, a co za tym idzie większe możliwości edukacyjne, zawodowe oraz zwiększyć ilość miejsc pracy na wielu obszarach Polski.
Według rzecznika prasowego CPK konsultacje społeczne były przeprowadzane na skalę wcześniej niespotykaną, zorganizowano ponad 240 spotkań z mieszkańcami całej Polski, zarejestrowano ponad 60 tysięcy uwag do projektu inwestycji od społeczności lokalnych. Przekonuje, że jeśli jest jeszcze potrzeba zorganizowania kolejnych konsultacji, droga jest otwarta do rozmów.
Były już pełnomocnik rządu Marcin Horała odniósł się do zarzutów dotyczących wywłaszczeń oraz odszkodowań za grunty i nieruchomości. Twierdzi, że odszkodowania mają gwarantować kwotę wystarczającą do nabycia godnego miejsca zamieszkania.
Centralny Port Komunikacyjny
Centralny Port Komunikacyjny ma być wybudowany do 2028 roku wraz z realizacją niezbędnych połączeń z komponentami sieci kolejowej i drogowej. Ma to być węzeł przesiadkowy między Warszawą a Łodzią, który zintegruje transport lotniczy, kolejowy i drogowy. W ramach projektu CPK w odległości 37 km od Warszawy, na obszarze ok. 3 tysięcy hektarów zaplanowano wybudowanie Portu Lotniczego Solidarność, który w pierwszym etapie ma być w stanie obsługiwać 40 milionów pasażerów rocznie.
Odszkodowania za wywłaszczenie pod CPK
Centralny Port Komunikacyjny ma być ogromnym węzłem komunikacyjnym, którego sercem ma być Port Solidarność. Komponent lotniskowy ma zająć 3 tysiące hektarów na terenie gmin Baranów, Teresin i Wiskitki. Budowa pochłonie w różnym stopniu 25 miejscowości, doprowadzając do wysiedlenia kliku tysięcy osób.
Na wyznaczonym terenie mieszkają głównie rolnicy, którzy protestują przeciwko inwestycji. Twierdzą, że pieniądze z odszkodowań nie będą w stanie zrekompensować im utraty dorobku nieraz całych pokoleń. Spółka celowa CPK, chcąc zachęcić ludzi do zbywania nieruchomości, uruchomiła Program Dobrowolnych Nabyć. Zakłada on wykup mienia na preferencyjnych warunkach, które zostały zawarte w Ustawie z dnia 10 maja 2018 roku o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (specustawa).
Osoby, które nie zdecydują się na przystąpienie do programu, zostaną wywłaszczone. Specustawa określa, że terminie 14 dni od doręczenia decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy CPK właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości uprawniony będzie do wezwania spółki do przedstawienia oferty nieruchomości zamiennych lub rozpoczęcia negocjacji dotyczących wysokości odszkodowania.
Jeśli w terminie 2 miesięcy nie uda się dojść do porozumienia w postaci umowy lub odszkodowania, to ustalenie odszkodowania nastąpi w drodze decyzji, przez właściwego wojewodę. Zgodnie z specustawą, podstawą do ustalenia wysokości odszkodowania jest wartość rynkowa nieruchomości. Określa ją uprawniony rzeczoznawca majątkowy w formie operatu szacunkowego.
Rządowy projekt ustawy z dnia 15 września 2022 roku o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw zrywa z zasadą korzyści. Wprowadza w zamian system premii, gdzie do wartości gruntu czy nieruchomości dolicza się odpowiedni procent. Nowelizacja ustawy jest krytykowana za niekonstytucyjność, ponieważ odszkodowania będą w większości przypadków niższe niż to do tej pory miało miejsce. W efekcie projekt został odrzucony przez Senat i wrócił do Sejmu.
